Twee muzikanten in Belgrado beluisteren en interpreteren de pophit ‘Shout’ van Tears For Fears, zonder de woorden te begrijpen. Ze proberen de tekst te vatten aan de hand van mimesis. “Wanneer muziek niet langer een middel is tot betekenisoverdracht, dan is het de muziek zélf die zich manifesteert. De klanken die de mannen voortbrengen, lijken op woorden, en het is deze vervreemding die taal tot muziek maakt. Hier wordt het idee iets te kennen – taal – vervangen door het idee zich tot iets te verhouden, namelijk geluid.” (KZ)

‘Backslang’, een gecodeerde vorm van het Engels die vooral wordt gebruikt door lagere klassen in bepaalde Britse grootsteden, is ontstaan als een soort linguïstische dekmantel, vooral ter bescherming tegen de oren van de wet. Een bekend geval is dat van Curtis “Cocky” Warren, een beruchte drugsbaron uit Liverpool die in de jaren 1990 werd vervolgd nadat men erin was geslaagd om zijn telefoongesprekken te ontcijferen. Backslang creëert een geheime ruimte maar ook, zoals alle talen, een ruimte voor identificatie. In die zin kan het niet enkel beschouwd worden als een uiting van economische en sociale condities maar ook een vorm van weerstand.

Een taalles in het donker. Drie kinderen in Joal, Senegal, herhalen een aantal woorden in het Wolof. Terwijl ze de textuur en de muzikaliteit van de taal proeven, ontvouwt zich geleidelijk aan een constellatie van kleuren en nuances. “Alle woorden die ik had gekozen hadden tot op zekere hoogte te maken met kolonialisatie. Wolof heeft woorden voor verschillende tinten van donker: van wit, via bleek, grijs en vaal, tot donkerachtig, zwart en pikzwart (wat veelzeggend is over de verschillen, vooroordelen, rollen en hiërarchie in hun maatschappij). En toch hebben ze de woorden voor rood, geel, blauw verloren: ze gebruiken de Franse woorden ‘rouge’, ‘jaune’ en ‘bleu’. Hoe kan zo’n rijke taal geen woorden hebben voor de hoofdkleuren, maar tegelijk zo gevoelig zijn voor kleur?” (AS)

In 1931 reisde de Russische psycholoog Alexander Romanovitch Luria naar Oezbekistan om er katoenwerkers te interviewen. Met zijn onderzoek wou hij in de eerste plaats peilen naar de resultaten van een educatieprogramma dat enkele jaren daarvoor door de Sovjet-autoriteiten was opgezet ter verbreiding van de Socialistische principes. In deze video worden vertaalde fragmenten van deze gesprekken gecombineerd met geanimeerde foto’s van fotograaf Max Person, die het alledaagse leven in het toenmalige Oezbekistan heeft geportretteerd. Het resultaat, tegelijk revelerend en humoristisch, illustreert de rol van taal in een indoctrinatische poging om een cultuur te transformeren in naam van educatie en modernisering.

Deze video kadert in een reeks portretten van afasiepatiënten die worden geobserveerd tijdens hun logopedische therapie. Afasie is een taalstoornis veroorzaakt door een hersenletsel die zich uit in het gedeeltelijk of helemaal verliezen van de mogelijkheid tot verbale communicatie. “De confrontatie met afatici deed me inzien dat spreken niet vanzelfsprekend is. Normaal sprekende mensen staan niet stil bij het feit dat er woorden en gedachten uit hun mond rollen. Maar afatici geraken vaak niet verder dan de eerste letter van het eerste woord van de gedachte die ze zouden willen uitspreken”. (SA)