3 - Jocelyne Saab - Palestinian Women / Egypt, City of the Dead / Letter from Beirut

2 April, 2020 - 13:00
KASKcinema

Once you hold a camera, you assert yourself through your profession. You react with your sensitivity as a woman — I don’t deny it. On the contrary ... Maybe, in order to define it, although I can’t say for sure, maybe it’s about a gaze that lingers less on the surface of things, like that of cannons or armies. I always preferred to know the sensitivity of people in their details, the children, the women, the men, the daily life of human beings ... In this field, people are so astonished to see a woman arriving that they make space for her and they respect her.

Jocelyne Saab (1948-2019) werd geboren en groeide op in Beiroet. Na haar studies economie aan de Sorbonne in Parijs, werkte Saab mee aan een muziekprogramma voor de nationale Libanese radio en werd vervolgens door dichter en kunstenaar Etel Adnan gevraagd aan de slag te gaan als journalist. In tegenstelling tot de meeste oorlogsverslaggevers die naar conflictgebieden moeten afzakken om hun beroep uit te oefenen, kwam de oorlog in 1975 naar Saabs geboorteland. Datzelfde jaar betekende de start van haar carrière als filmmaker met Le Liban dans la tourmente, een relaas van de verschillende drijfveren en belangen achter het beginnende conflict. De oorlog zou nog 15 jaar aanslepen en Saab legde de verschrikkingen ervan vast in haar opmerkelijke “Beiroet Trilogie”, bestaande uit Beyrouth jamais plus (1976), Lettre de Beyrouth (1978) en Beyrouth, ma ville (1982) — kronieken die ongeëvenaard zijn in zowel hun ethische integriteit als emotionele impact. De oprechtheid en empathie die Saab aan de dag legde bij de oorlog in haar thuisland kenmerkt ook haar andere documentaires. Of het nu ging om het filmen van de strijd van het Polisariofront in de woestijn van de Westelijke Sahara, de gevolgen van president Sadats Infitah-beleid in Egypte, of de nasleep van de Iraanse revolutie van 1979, met haar veelzijdige blik schiep ze een beeld van het Midden-Oosten dat ver weg bleef van simpele reducties.

“Ik denk dat wat mijn parcours typeert, is dat ik altijd coherent ben willen blijven. Ik was steeds bereid te vechten voor waar ik in geloof, het tonen en analyseren van dit Midden-Oosten dat me zo passioneert. Toch had ik er op een dag genoeg van, of liever: mijn ogen waren het moe. Ik kon niets meer zien — te veel dood en ellende. Toen ging ik verder met fictie.” Haar overstap naar fictie kwam er in 1981 als second unit-regisseur voor Die Fälschung van Volker Schlöndorff. Kort daarna maakte ze haar fictiedebuut, Gazl Al-Banat (1985), dat zich afspeelt in hetzelfde door oorlog verscheurde Beiroet dat ze tien jaar eerder had gedocumenteerd. Nadat de oorlog het hele land dooreen had geschud, probeerde Saab met Il était une fois Beyrouth in 1994 — aan de vooravond van het eeuwfeest van de cinema — het filmische geheugen van de Libanese hoofdstad te redden. In 2005 werd ze gecensureerd en met de dood bedreigd voor het maken van Dunia, een film gemaakt in Caïro over verlangen, genot en vrouwelijke seksualiteit binnen de context van de Islam. Tot haar dood in januari 2019 bleef Saab toegewijd aan wat ze zelf zag als haar “twee onwankelbare obsessies: vrijheid en herinnering”.

 

New digital scans produced as part of the research project “Imperfect Archives” (KASK / School of Arts)

Copies courtesy of Association des Amis de Jocelyne Saab and CNC (Centre national du cinéma et de l’image animée)

Les femmes palestiniennes (Palestinian Women)

Jocelyne Saab
,
FR, LB
,
1974
,
DCP
,
12'

Palestijnse vrouwen, de vaak vergeten slachtoffers van het Israëlisch-Palestijns conflict, krijgen hier een stem door Jocelyne Saab. Een nooit uitgezonden opdracht van Antenne 2.

I wanted to present images, of which there were very few then, of these women, Palestinian fighters in Syria. We are talking about just before Sadat’s visit to Israel, and therefore the situation was very tense. While I was editing the film in the offices of Antenne 2, Paul Nahon, then head of the foreign editorial department, grabbed me by the collar and threw me out of the editing room. Palestinian Women was put in the freezer and has never been shown on television.

 

Arabic / French spoken, English subtitles

Digital restoration by Cinemateca Portuguesa

Madinat Al-Mawta (Egypt, City of the Dead)

Jocelyne Saab
,
FR, LB
,
1977
,
16mm
,
37'

Een portret van de stad van de doden, een bewoond kerkhof dat zich als een levende schandvlek of slecht geweten aan de rand van Caïro’s publieke stortplaats situeert. Vertrekkend van de Dodenstad, toont de film de overvolle volksbuurten van Caïro in de greep van ellende en dreigende verlamming.

I still ask myself how I was able to combine surrealism and social reality in this film. The great poet Ahmed Fouad Negm was then in prison, because the regime was displeased with his contestatory texts, and at the time one was imprisoned for no apparent reason. So, I followed his companion Azzam below the windows of the prison to pick up the poems Negm would throw through the bars of his cell. Cheikh Imam sang his poems to revolutionary students who gathered in the City of the Dead. It was exhilarating. We still believed we could change the world.

 

Arabic / French spoken, English subtitles

Print courtesy of Cinémathèque Française

Lettre de Beyrouth (Letter from Beirut)

Jocelyne Saab
,
FR, LB
,
1978
,
video
,
47'

Drie jaar na het begin van de Libanese burgeroorlog, keert Jocelyne Saab terug naar een Beiroet dat onherroepelijk veranderd is. Ze wandelt er op straat, neemt de bus, praat met vluchtelingen en vredeshandhavers, en reflecteert tijdens een kort moment van rust over de tol van de oorlog.

I feel that a film should be able to envelop the spectators in the atmosphere. In Letter from Beirut, I wanted to show how abnormal things become normal. And I had recourse to a game of notations on the characters because I believe that, very often, the gestures of everyday life have more weight than political declarations.

 

Arabic / French spoken, English subtitles