“Elke reis is het ontvouwen van een poëtica,” aldus Trinh T. Minh-ha. Het vertrek, de oversteek, het landen, het zwerven, de ontdekking, de mogelijke terugkeer en, uiteindelijk, onvermoed, de transformatie. De reis is wat ons fysiek van een plaats naar een andere brengt volgens een in kaart gebrachte beweging, maar het is ook wat ons ongeijkte paden opstuurt en onbestemde oorden laat ontdekken. Het reizen wordt gemeenzaam beschouwd als wat ons hetzelfde doet vinden door ons te verplaatsen naar het andere, maar het is ook wat ons het andere kan laten ontdekken in hetzelfde. Eensklaps wordt alles veilig en vastomlijnd aan het wankelen gebracht, de grenzen tussen hier en elders vervagen, de contouren van het zelf verliezen alle houvast.

“De ware vondst is om tussen de dingen te bewegen,” aldus Robert Kramer. Hier en daar, documentaire en fictie, binnen en buiten: van de ene categorie naar de andere, de enige manier om te overleven is om te weigeren. Weigeren om te verworden tot een integreerbaar element. Weigeren om toe te staan dat namen en identiteiten geconsolideerd worden. Weigeren om te verstenen. Blijven bewegen. Blijven verzetten tegen het naturaliseren en homogeniseren van het 'thuis' als een onbetwistbaar referentiepunt op wiens autoriteit men zich onwrikbaar kan verlaten. Nooit genoegen nemen met stabiliteit, van taal, van representatie, van aanwezigheid. Niets blijft onbewogen; alles wat gedefinieerd en gedetermineerd lijkt lost op in het onderweg, in het tussenin.

Het ‘onderweg/tussenin’ loopt als een rode draad doorheen dit festivalprogramma. Het staat niet enkel centraal in het werk van Trinh T. Minh-ha en Robert Kramer, die zich elk op hun eigen manier verzetten tegen elke vorm van verkokering door telkens opnieuw gevestigde begrenzingen te herschikken en verleggen, inclusief die van zichzelf. Het vormt ook het grondthema van het programma The Murmur of the World, een selectie van cartografische ficties die een onderkomen bieden aan een veelheid van gebieden, stemmen, talen en levensmogelijkheden die tegendraadse perspectieven biedt op wat ‘samenhorigheid’ kan betekenen.

‘Onderweg’ en ‘tussenin’ laten zich ook voelen in nieuw werk van onder andere Fairuz Ghammam, Lisa Spilliaert, Alia Syed, Collectif Faire-Part, Sylvain George en Rebecca Jane Arthur, die de dichotomieën tussen hier en daar, thuis en elders, binnen en buiten, in vraag stellen en daarmee bijdragen tot het inzien van de onmogelijkheid om een 'authentieke' culturele identiteit te definiëren. Misschien kan het geen kwaad om, nu woorden zoals ‘identiteit’ en ‘gemeenschap’ menige agenda’s kleuren, te zien hoe door en door hybride historische en culturele ervaringen zijn, of hoe radicaal ze zich ontwikkelen binnen schijnbaar conflictueuze en onverenigbare domeinen, voorbijgaand aan territoriale en disciplinaire grenzen, haaks op beleidsgerichte logica’s en nationalistische tendensen. Om in te zien dat de ‘ander’ en het ‘andere’ nooit alleen elders en buiten onszelf te vinden zijn, maar ook altijd hier, tussen ons, deel van ons.