Dit citaat van Rainer Maria Rilke, dat het einde van Lou n’a pas dit non (1994) siert, omschrijft met verve de kern van Anne-Marie Miéville’s zoektocht, die wordt voortgedreven door een universele, onvergankelijke vraag: hoe zijn we in staat om samen te leven? Diezelfde film illustreert bij uitstek hoe haar traject zich een weg baant doorheen de geschiedenis van kunst in al haar vormen, van de sculptuur van het mythische koppel van Mars en Venus die een centrale plaats inneemt in de film, tot een uitvoerige pas de deux uit Jean-Claude Gallotta’s Docteur Labus die uitdrukking geeft een breed palet van beroeringen en spanningen tussen een man en een vrouw. Steeds opnieuw wordt de mogelijke verhouding tot de ander onderzocht als een constant spanningsveld tussen stasis en beweging, tussen stilzwijgen en spreken.

Miéville’s studie van de uitdagingen van communicatie en de beproevingen van de liefde staat reeds centraal in haar eerste korte film, How can I love a man (when I know he don't want me) (1983), waarvan de titel is onttrokken aan Otto Preminger’s Carmen Jones (1954). Het thema van Carmen brengt niet toevallig Prénom Carmen (1983) in herinnering, een film waarvoor ze zelf het scenario leverde aan Jean-Luc Godard, haar metgezel in leven en werk sinds het begin van de jaren 1970. Maar terwijl Prénom Carmen draait rond de onbeantwoorde liefde van een man voor een vrouw, worden in How can I love de rollen omgedraaid. Een omkering, zoals Alain Bergala heeft opgemerkt, die alles verandert, niet in het minst op het vlak van de mise-en-scène die het verlangen naar het samenzijn met een ander weergeeft als een permanent strijdperk waarin mannen zich vaker dan niet afschermen, incapabel of onwelwillend om zich open te stellen voor een mogelijke dialoog.

De figuur van de man die zijn vertrouwen in het potentieel van discours heeft verloren komt terug in Le livre de Marie (1984), waarin een scheiding met een opmerkelijke beheersing en precisie wordt verbeeld vanuit de optiek van de jonge dochter, die uitdrukking geeft aan haar verzet tegen het ouderlijk drama met behulp van taal, muziek en dans. In Miéville’s eerste langspeelfilm Mon cher sujet (1988) wordt de kracht van het woord en de zang aangewend door drie vrouwen van evenveel generaties – grootmoeder, moeder en dochter – om zich een plaats te verwerven in een wereld waarin vrouwen verwacht worden om alles te delen terwijl mannen elke verbintenis tot delen neigen te ontvluchten. Ook in het daaropvolgende Lou n’a pas dit non is het de vrouw die door het verkennen van uiteenlopende vormen van expressie en creatie de weg vrijwaart voor een mogelijke uitwisseling, in een perpetuele beweging van aftasten, toenaderen en terugplooien.

Hoe vormgeven aan een gemeenschappelijkheid in verschil? In het oorspronkelijk voor theater bedachte Nous sommes tous encore ici (1997) wordt deze vraag benaderd aan de hand van extracten uit het werk van Plato en Hannah Arendt, die resonanties vinden in het leven van een koppel dat wordt vertolkt door Jean-Luc Godard en Aurore Clément, die onmiskenbaar de présence van Miéville voor de geest roept. In Après la reconciliation (2001) treden Godard en Miéville zelf aan als twee van de vier personages die verwikkeld raken in filosofische overpeinzingen over de krachten en grenzen van het woord en de uitdaging om samen te leren leven met een ander die altijd vreemd zal blijven. Nu eens brutaal en confronterend, dan weer teder en troostend, blijft het werk van Anne-Marie Miéville volharden in een vertrouwen in “de liefde die wij al worstelend en moeizaam voorbereiden, de liefde die erin bestaat dat twee eenzaamdheden elkaar beschermen, begrenzen en verwelkomen.” (Rilke)

Dit programma bevat behalve de vermelde films van Anne-Marie Miéville ook een greep uit het werk dat ze samen met Jean-Luc Godard verwezenlijkte, van de films die ze tussen 1973 en 1979 produceerden onder de naam Sonimage, tot Miéville’s deelgenootschap in Godard’s zelfverklaarde “tweede leven in cinema” en de reeks video-essays die ze samen maakten vanaf het einde van de jaren 1990. 

Een initiatief van CINEMATEK en Courtisane, in samenwerking met Le Service de Culture cinématographique (SCC).

Ter gelegenheid van dit programma hebben Courtisane, Sabzian en Cinematek een reeks van teksten en interviews samengebracht in een gelimiteerde publicatie (Frans/Engels).