Encontros

Diz-se que na morte se vem sempre de longe
ao encontro de alguma coisa.
Reencarnamos no reconhecimento de uma voz,
e qualquer voz longínqua nos traz a certeza familiar
de não termos estado nunca sozinhos.
Porque nos reconhecemos nos bancos de jardim
onde nunca estivemos sentados.
Porque a lembrança que se extingue
é na memória que perdura.
Que mistério de memória é essa,
a da vida que, rasurando,
escreve de novo o que não deixa de sentir?

They say that in death one comes from afar
to encounter something.
We find reincarnation in the recognition of a voice,
and some far-off voice brings us that familiar certainty
that we have never been alone.
For we find familiarity on a park bench
where we have never been seated.
Because a recollection that fades
lives on in our memory.
What mystery of memory is this?
That of life, which rubs things out,
then rewrites what it continues to feel?

– Sérgio Godinho, original poem from Encontros

Ontmoetingen vormden het hart van het leven en werk van Pierre-Marie Goulet (1950-2021). Zijn filmmaken bestond uit een proces van obsessief zoeken en accumuleren van elementen die vergeten moesten worden vooraleer weer herboren te worden op manieren die hij zelf niet kon hebben voorspeld. Hij was het meest geïnteresseerd in die kleine mirakels die bijna toevallig tevoorschijn komen. “Ik moet mezelf op een obsessieve manier doordrenken met een universum dat me dan de film teruggeeft”, zei hij. Dit proces van onvermoede geografische, culturele en filmische verbanden leggen was nergens zo uitgesproken als in Encontros (2016), een film die zich openbaart op het kruispunt van verschillende paden en tijden gebaseerd op de polyfone liederen van Alentejo, een zuidelijke regio in Portugal. De film kwam voort uit een verlangen om een vervolg te breien aan het avontuur van een eerdere film, Polifonias (1998), en “de aanwezigheid van een sonore, muzikale, poëtische menselijke stam te omschrijven, een analoge en verrassende stam waarvan het territorium niet overeenkomt met een geografisch gekend territorium”, maar ontwikkelde zich tot een vorm op zich, als een resonantiekamer waar een veelheid aan invocaties weerklinkt.

De invocatie van de jonge dichter António Reis die, voor hij filmmaker zou worden, betoverd werd door de liederen van de dorpsbewoners van Peroguarda en in 1957 besloot het dorp te bezoeken, waar hij door de inwoners voorgedragen gedichten opnam ... Die van de Corsicaanse etnomusicoloog Michel Giacometti die twee jaar later naar Portugal verhuisde, waar hij de rest van zijn leven zou wijden aan het bestuderen en opnemen van populaire orale tradities die verloren aan het gaan waren of stilaan werden vergeten. Het was Reis die Giacometti naar Peroguarda stuurde. Hij zou er steeds naar terugkeren en werd er ook, zoals zijn wens was, begraven ... De invocatie van Manuel António Pina die, in het gezelschap van andere aspirant-dichters, er in het midden van de jaren 1960 voor koos om in de voetstappen van António Reis te treden ... Die van Paulo Rocha, ten slotte, die het verhaal van zijn tweede film Mudar de Vida (1966), opgenomen in het dorp Furadouro, situeerde te midden van de vissers die hem zo hadden gefascineerd in zijn kindertijd. En het was Reis, die reeds aan de zijde van Rocha had gewerkt als assistent-regisseur van Manoel de Oliveira’s Acto da Primavera (1963), die de dialogen schreef van Rocha’s film ... Uit deze verstrengelende invocaties vervaardigde Pierre-Marie Goulet een tedere meditatie over het voortbestaan van het geheugen en deelt hij met ons de echo’s van een tijd die vergaat, van een cultuur die dreigt te worden uitgewist. Niet als een klaagzang over wat verloren is, maar om ruimte te maken voor al wat leeft.

Encontros fungeert als leidraad doorheen dit programma, dat werk van Pierre-Marie Goulet, Margarida Cordeiro en António Reis, Paulo Rocha en Manoel de Oliveira samenbrengt. Met daarnaast ook films van Jean-Daniel Pollet, een dichte vriend en medewerker van Pierre-Marie Goulet, met wie hij een diepe liefde deelde voor de plaatsen, rituelen, het geheugen en de cultuur van de Middellandse Zee; en Sumiko Haneda, die samenwerkte met Paulo Rocha bij twee van zijn films, en wiens Ode to Mt. Hayachine (1982) ons een andere echo verschaft van tradities die met een vitale kracht doorklinken in het heden.

 

In the presence of filmmaker and educator Teresa Garcia, who collaborated on the films of Pierre-Marie Goulet and with whom she developed Os Filhos de Lumière, a remarkable film education movement in Portugal.

Thanks to Teresa Garcia, Paulo Trancoso (Costa do Castelo), Martine Barbé (Image et Création), Sara Moreira (Cinemateca Portuguesa), Manuel-Casimiro de Oliveira, Sumiko Haneda, Tokue Sato (Kanatasha), Takeshi Yoshida (Japan Foundation), Christophe Piette (CINEMATEK), Matteo Boscarol, Rita Morais.