The Murmur of the World
Het geroezemoes van de wereld: de titel van dit programma is ontleend aan een stuk dat criticus Serge Daney wijdde aan Robert Kramer’s Route One/USA (1989). In deze film fleuve maakt Kramer samen met metgezel en alter-ego Doc een tocht van het begin van Route 1 in Maine naar het einde in Florida. Onderweg ontplooien zich tal van ruimtes en ontmoetingen die samen een eerder ongezien en ongehoord beeld van de VS vormen. Het is in tal van opzichten een vervolg op én een tegenbeeld van een film die Kramer meer dan tien jaar eerder produceerde: in Milestones (1975) maakte hij de staat op van het politiek radicalisme dat zich vanaf het einde van de jaren zestig had verspreid in de VS en ver daarbuiten. Met deze filmmozaïek sloot hij een periode af waarvan hij als geen ander het portret had getekend. Een ontgoochelde Kramer trok nadien naar Europa waar hij een nieuwe basis vond. Je hoeft geen Freudiaan te zijn om in te zien dat hij vroeg of laat zou terugkeren naar zijn vertrekpunt.
“Route One/USA”, liet hij optekenen, “komt voort uit een bewuste keuze om terug te keren naar de scene of the crime. Het interessante aan deze film is dat we in Milestones het hele land doorkruisten zonder ooit met iemand te praten die niet tot onze crew behoorde. Route One/USA was precies het tegenovergestelde: we waren er alleen om te praten, te luisteren en te leren.” Serge Daney ging in zijn stuk op dat elan verder: wat doet een dokter die het achterland doorreist?, vroeg hij. Hij gebruikt zijn ogen en haalt uit zijn aktetas dat oude embleem, de stethoscoop. Hij meet de toestand van de bevolking op, hij neemt hun pols. Van de mensen die hij ontmoet en beluistert, langs Route One, verwacht hij geen waarheid: hij volgt ze eenvoudigweg in een fase van hun bestaan. Hij leidt ze enigszins van hun route af, alsof hij ze een gratis consultatie aanbiedt. Hij dramatiseert de weg niet (het is in die zin het tegenovergestelde van een road movie), noch de ontmoeting: deze mensen zijn er altijd al en hebben andere dingen te doen. Hij geeft zijn ogen de kost maar verwacht er – en dat is uitzonderlijk – geen voyeuristische meerwaarde van. Bovenal legt hij zijn oor te luisteren. Hier geldt cinema par excellence als een sociale en politieke stethoscoop die de pulsatie van harten en ideeën opmeet en het geroezemoes van de wereld in al zijn verscheidenheid laat horen.
Twintig jaar later maakte een andere filmmaker, Tariq Teguia, de staat op van zijn geboorteland. In Gabbla (Inland, 2008) is het hoofdpersonage geen dokter, maar een topograaf die terugkeert naar het Algerijnse binnenland. Deze keuze is geen toeval: het werk van de landmeter – het veld in gaan, door een lens kijken, lijnen trekken – doet denken aan dat van een filmmaker. Het roept ook een bepaalde filosofische praktijk op: in een beroemde tekst beschreef Gilles Deleuze het werk van Michel Foucault als dat van een nieuwsoortige cartograaf. Teguia schreef ooit een master-scriptie over Foucault, en zijn filmpraktijk is inderdaad die van een cartograaf. Bovendien wijdde hij een doctoraat aan Robert Frank – die met zijn fotocollectie The Americans een soort voorloper van Route One/USA maakte – onder de titel Fictions cartographiques. Fictie impliceert een bepaald idee van verschikking, en het is inderdaad een verschikking die de film toepast op een territorium – dat van Algerije – die erin bestaat zijn dominante configuratie ongedaan te maken en via beeld en geluid een veelheid van Algerijes met elkaar te confronteren. Voorbij de officiële scenario’s over de ‘derde wereld’ en ‘groeilanden’, over neokolonialisme, islamisme, liberalisme en mondialisering, inventariseert en verzamelt de film via een vorm van esthetische gastvrijheid verschillende levensmogelijkheden die een nieuwe zichtbaarheid en hoorbaarheid aan de gemeenschap geven.
Dit programma biedt een selectie van cartografische ficties waarin een opeenvolging van plaatsopnames en ontmoetingen geen ultieme waarheid blootlegt, maar een mogelijke constellatie vormt, als een oefening in samenhorigheid-in-verschil. Ficties die een onderkomen bieden aan een veelheid van stemmen, talen, geografische en sonische gebieden, en zoals een van de personages in Gabbla suggereert, verschillende eilanden tot een archipel maken, waarbij alle levensmogelijkheden die inherent zijn aan elk van hen tot hun uiterste zeggingskracht worden gebracht.
Thanks to Nina Devroome, Kristofer Woods, Elizabeth Dexter, Céline Paini (Les Films D’Ici), Noshka van der Lely, Leenke Ripmeester (EYE), Helke Misselwitz, Mirko Wiermann (DEFA-Filmverleih), Céline Brouwez (CINEMATEK), Louise Richars (mk2), Tariq Teguia, Annabel Thomas (ECLECTIC).
Cues taken from Serge Daney, La Rumeur du monde (1989) and Jacques Rancière, Inland (2011)
With the support of KASK & Conservatory / School of Arts, in the context of the research project Echoes of Dissent
In collaboration with argos and Auguste Orts
SEMINARIE
Binnen het kader van The Murmur of The World nodigen we Daniel Deshays uit om te reflecteren op de sonische dimensies van cartografische ficties. In zijn werk als geluidstechnicus, onderzoeker, docent en schrijver heeft Deshays een uitgebreide reflectie ontwikkeld over de mise-en-scène van geluid, als creatief object dat al te vaak ondergeschikt wordt geacht aan de almacht van het beeld. Sinds vier decennia werkt hij mee aan de ontwikkeling van klankwerelden binnen theater, dans en vooral cinema. Zo werkte hij onder andere samen met Robert Kramer, Tariq Teguia en Chantal Akerman, wiens werk binnen dit programma vertegenwoordigd wordt.
Dit seminarie gaat door in het Frans en volgt op de screening van Route One/USA.