Onder de Engelstalige titel van de film Wir haben lange geschwiegen nodigt programmator Kristofer Woods u uit om de geschiedenis van de Nieuwe Duitse Cinema opnieuw te bekijken vanuit het perspectief van haar vrouwelijke regisseurs, van wie velen door de geschiedenis zijn vergeten. We Have Long Been Silent is een uitgebreidere versie van het gelijknamige programma dat eerder dit jaar op het Courtisane festival werd gepresenteerd. We hebben het genoegen regisseurs Claudia von Alemann en Sema Poyraz te verwelkomen, die ons hun carrière komen toelichten, alsook Claudia Richarz die een documentaire aan Helke Sander, één van de pioniers van deze cinema, heeft gewijd.

De geschiedenis van de Nieuwe Duitse Film zit propvol bekende namen die keer op keer worden aangeprezen als voorbeelden van een radicale politieke en esthetische houding, een reactie op sociale bewegingen in het toenmalige West-Duitsland. Figuren als Rainer Werner Fassbinder, Werner Herzog, Wim Wenders en Volker Schlöndorff staan nog steeds centraal als gesprekken uitlopen op deze periode uit de filmgeschiedenis. De vele vrouwen die esthetisch en sociaal geëngageerde films maakten worden echter voortdurend gemarginaliseerd.

Films die traditionele productiemethoden in vraag stelden en die nog steeds een voorbeeld zijn van hoe politiek geëngageerd filmmaken eruit kan zien. Films die zich niet alleen concentreerden op onderwerpen die over het hoofd werden gezien, maar die ook probeerden die onderwerpen direct aan te kaarten. We Have Long Been Silent belicht een handvol van deze enorme en diverse productie van de talrijke vrouwen die in de jaren 1970 in West-Duitsland als filmmaakster actief waren. De hier getoonde films bieden voorbeelden van de transformatieve kracht van cinema en van de essentiële rol van een machtsdialoog, van ruimte geven aan achtergestelde personen om hun eigen persoonlijke en politieke strijd te verwoorden.

Bij de keuze van de films stond de rol van conversatie en dialoog centraal, als manier om politieke processen mogelijk te maken. Alle films geven uitgerangeerde vrouwen een stem, om zelf te spreken en over hun eigen ervaringen te vertellen. Ze brengen tevens in kaart hoe de verschuivingen in het medium film politiek worden ingezet en hoe de relaties tussen filmmaker en gefilmde persoon heroverwogen en opnieuw gedefinieerd kunnen worden. Het zijn voorbeelden van hoe de ingebakken hiërarchieën van het filmmaken ter discussie gesteld kunnen worden.

Vormelijk verschillen de films enorm. Van werken van een studentenfilmcollectief met een belangrijke focus op sessies rond kennisverwerving, over films die gemaakt werden in samenwerking met vrouwen uit de arbeidersklasse, tot 8mm-films en documentaires die samen met de vrouwen werden gemaakt. Heel uiteenlopende thema’s komen aan bod, zoals arbeid, seksueel-politiek engagement, geweld tegen vrouwen, immateriële arbeid en het politiek aspect van huishoudelijk werk, reproductieve vrijheden, en politiek en “ras”. De kern van deze verhalen is een diepe toewijding aan dialoog, die als katalysator dient voor begrip, empathie en collectieve actie.

De materiële productie van deze films is cruciaal om te begrijpen hoe ze werden gemaakt – en wat daarop verloren is gegaan. Er is het belang van de filmscholen: het merendeel van de films die daar werden gemaakt, genoot artistieke vrijheid en ruimte om na te denken over nieuwe werkmethoden, onafhankelijk van de commerciële filmsector.

We Have Long Been Silent biedt een glimp van een vrijwel vergeten benadering van cinema, van een manier van films maken om sociale verandering teweeg te brengen. Politiek geëngageerd filmmaken, niet alleen qua inhoud, maar ook wat de productie-omstandigheden betreft. De titel van Claudia von Alemanns film Es kommt drauf an, sie zu verändern, geeft het al aan: het gaat erom de wereld te veranderen – niet slechts te documenteren. (Kristofer Woods)